Doradcy

Wszędzie tam, gdzie przed podpisaniem porozumień wybuchły strajki komitety strajkowe podej­mowały organizowanie nowych związków. W innych ośrodkach inicjatywę dawały wielkie zakłady przemysłowe i przedsiębiorstwa komunikacyjne. Wygodne dla władz luki interpretacyjne, pozwa­lające kwestionować zakładanie nowych związków poza obszarami objętymi działalnością straj­kową Gdańska, Szczecina i Jastrzębia, zamknięte zostały ostatecznie 11. IX, kiedy komisja rządowa podpisała kolejne porozumienie z Międzyzakładowym Komitetem Robotniczym w Hucie Katowice. Komitet ten obejmował swą działalnością znaczną część zakładów Górnego Śląska, ale zawarte przezeń porozumienie dotyczyło całego kraju i wykraczało w wielu punktach poza dotychczasowe postanowienia.

J. Holzer, Solidarność 1980-1981 – Geneza i historia

 

Doradcy Strony związkowej w pracach i przy podpisaniu Porozumienia Katowickiego w 1980 r. z Komisją Rządową w Hucie Katowice

 

Zbigniew Kupisiewicz: - Od 30 sierpnia 1980r. byliśmy Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, a już od 3 września Międzyzakładowym Komitetem Robotniczym, założycielem nowych związków zawodowych według ustaleń Porozumienia Gdańskiego. Pociągało to za sobą konieczność zawarcia z władzą umowy w imieniu załóg wszystkich zakładów i instytucji, które zgłosiły do nas akces. Oczekiwaliśmy, więc na przybycie kompetentnej, wielobranżowej komisji rządowej. Nie mieliśmy jednak żadnej pomocy prawnej i organizacyjnej, bo „miejscowi fachowcy" z tych branż jakoś chyba obawiali się poprzeć nasz protest. Pomocy udzielił nam Kościół. Przygotowując się do negocjacji poprosiliśmy biskupów: częstochowskiego i katowickiego o wsparcie. Już po kilku dniach pojawili się w Hucie adwokaci: Władysław Siła-Nowicki, Piotr Andrzejewski i Jan Olszewski. Mieli za zadanie rozpoznać nasze potrzeby. W efekcie ich wizyty w dniach 7-8 września przybyły na teren Huty takie osoby jak: prof. Wiesław Chrzanowski, prof. Stefan Kurowski, doc. Zbigniew Bogusławski i mec. Janusz Krzyżewski. W okresie późniejszym aktywnego wsparcia udzielali nam również Jan Łopuszański oraz Andrzej Czuma. Z takim „trustem mózgów" to się nie mogło nie udać!

Władza, której chyba zabrakło właściwego rozeznania sytuacji, mając na uwadze miejsce rozmów, wytypowała, zarządzeniem z dnia 9 września, komisję przygotowaną do omówienia spraw wyłącznie hutniczych. My, tzn. MKR mając na względzie problemy z zakładaniem niezależnych związków zawodowych, z brakiem pewnych uregulowań prawnych dążyliśmy do spisania dokumentu, który by te sprawy uregulował.

Z jednej strony mieliśmy jakąś fobię na punkcie legalności działania, z drugiej zaś zdawaliśmy sobie sprawę, że warunkiem masowości organizacji a tym samym jej siły jest legalność. Niewielu rodzi się przecież buntownikami. A legalna organizacja musiała wtedy mieć: lokal, konto w banku, statut, itd. Musiała być ponadto gdzieś zarejestrowana, l z tym były największe problemy. Porozumienie Gdańskie bowiem nie rozwiązywało tych spraw. Któryś z ministrów powiedział wtedy „ zarejestrujcie się jak inne związki w CRZZ-cie". Podziałało to na nas jak przysłowiowa „płachta na byka". W zasadzie nastąpiło czasowe zerwanie rozmów, które, przypomnę toczyły się w dniach 9-11 września. Nasi doradcy zaproponowali wtedy, żeby rejestracji, do czasu rządowych ustaleń w tej kwestii dokonać poprzez zgłoszenie u wojewody. W efekcie już 10 września takie zgłoszenie do Katowic zawieźliśmy. W dniu następnym, przed północą, po kilkunastu godzinach negocjacji podpisaliśmy dokument nazwany później „Porozumieniem Katowickim".

Tworzenie samorządnej i niezależnej od władzy reprezentacji związkowej wysunęliśmy na plan pierwszy. Wiedzieliśmy, że resztę spraw da się załatwić na spokojnie, w normalnych negocjacjach. Dokument ten, jakkolwiek bardzo istotny, nie był celem samym w sobie. Jego ustalenia były niejako narzędziem, który w okresie przejściowym, wypełniając lukę prawną, pomagał tworzyć i organizować niezależne i samorządne związki zawodowe. Porozumienie podkreślało, że umowy społeczne z Wybrzeża obowiązują w całym kraju. A dla wielu lokalnych partyjnych czy dyrektorskich kacyków nie było to oczywiste.

Kilkanaście dni później, tj. 26 września podpisano dokument, który dla pewnej ciągłości nazwano załącznikiem nr 1. Obejmował on tylko i wyłącznie związane z hutnictwem sprawy: warunków i czasu pracy, płacowe, socjalno-bytowe, zatrudnieniowo-kadrowe. W tekście tym MKR występuje po raz pierwszy w imieniu NSZZ Solidarność.

Zbigniew Kupisiewicz – sygnatariusz Porozumienia Katowickiego

 

wieslaw chrzanowskiPiotr Łukasz Andrzejewski ur. 2.01.1942 r. w Warszawie. Od 1971 r. adwokat. Sierpień-wrzesień 1980 r. – pierwszy konsultant prawny Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i Robotniczego z siedzibą w Hucie Katowice. Jako pełnomocnik, autor pierw­szego wniosku o rejestrację NSZZ „Solidarność” w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie. Po 13.12.1981 r. obrońca w procesach działaczy NSZZ „Solidar­ność”. W 1983 r. na I Krajowym Zjeździe Adwokatury potępił łamanie praw człowieka w okresie stanu wojennego; 1983–1989 członek podziemnego Komitetu Helsińskiego, w 1989 r. członek założyciel Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, reprezentant około 40 zakładowych komitetów założyciel­skich „S”, o powtórną rejestra­cję przed sądami PRL; 1989–1991 senator RP z listy Komitetów Obywatelskich, 1993–1997 senator RP z listy „S”, 2005–2011 senator RP z listy PiS; w 2007 r. przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Roku Generała Wł. An­dersa. Od 2011 r. sędzia Trybunału Stanu. 26.11.1984–26.09.1989 rozpracowywany przez Wydz. III-1 SUSW w ramach SOR/KE krypt. „Struktura”.

wieslaw chrzanowskiZbigniew Bogusławski ur. 2.09.1929 r. w Warszawie. Od 1943 r. żołnierz plutonu ps. „Aligator”. Uczestnik Powstania Warszawskiego w batalionie Wacława Zagórskiego oraz zgrupowania „Chrobry” II. Studiował w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. Następnie pracownik naukowy na tej uczelni, w stopniu pro­fesora. Represjonowany przez władze komunistyczne za solidaryzowanie się ze studentami w czasie wystąpień w marcu 1968 r. We wrześniu 1980 r. w grupie doradców Międzyzakładowego Ko­mitetu Robotniczego w Hucie Katowice. Redaktor treści porozumień o utworzeniu ośrodka prac spo­łeczno-zawodowych przez MKS. 11 września 1980 r. podpisane zo­stało porozumienie w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej, z przełomową dla sytuacji zgodą władz na realizację pierw­szego punktu postula­tów gdańskich: utworzenie nowych, samorządnych związków zawodowych. Na tej pod­stawie dopusz­czono do zarejestrowa­nia NSZZ „Solidarność”. Porozumienie katowickie przesądziło o powstaniu „S”, jako jednolitego, ogólnopolskiego związku. Zmarł w lutym 1983 r.

wieslaw chrzanowskiWiesław Marian Chrzanowski ur. 20.12.1923 r. w Warszawie. Adwokat i polityk, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i prezes Zjednoczenia Chrze­ścijańsko-Narodowego. Uczestnik Powstania Warszawskiego, nast. żołnierz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. 1946 r. prezes Koła Młodzieży i Zarządu Głównego Chrześcijańskiego Związku Młodzieży Odnowa. W styczniu 1950 r. skazany na 7 lat pozba­wienia wolności. Od 29.08.1980 r. członek Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej. We wrześniu 1980 r. doradca MKR w Hucie Katowice. Współautor statutu związku, pełnomocnik z J. Olszewskim „Solidarności” w postępowaniu rejestracyj­nym. 1989 r. współzałożyciel ZChN, I–XII 1991 r. minister sprawiedliwości i prokurator generalny. 1991–93 marszałek Sejmu. W 1992 r. znalazł się na tzw. liście Macierewicza. W 2000 r. Sąd Lustracyjny oczy­ścił go z zarzutu współpracy z SB. 1962–1969 rozpraco­wywany przez Wydz. III KS MO w ramach sprawy krypt. „Mece­nas”; 1969–1974 w ramach KE krypt. „Spółdzielca”. Zmarł 29.04.2012 r. w Warszawie.

andrzej czumaAndrzej Bobola Czuma ur. 7.12.1938 r. w Lublinie. Polityk, prawnik, działacz opozycji antykomuni­stycznej i więzień polityczny w PRL. W 1965 r. współzałożyciel tajnej or­ganizacji niepodległościowej „Ruch”. Uczestnik przygotowań do akcji podpalenia Muzeum Lenina w Poroninie, 20.06.1970 r. aresz­towany. 23.10.1971 r. skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego na 7 lat więzienia. 1977–1978 współ­założyciel, działacz tajnej organizacji Nurt Niepodległo­ściowy. 25.03.1977 r. współzałożyciel, rzecznik ROPCiO; 1977–1981 re­daktor niezależnego pisma „Opinia”. Po sierpniu 1980 r. doradca MKR w Hucie Katowice, a od marca 1981 r. doradca MKZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, redaktor i wydawca „Wiadomości Katowic­kich”. Od 03.1981–12.12.1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Warsza­wie-Białołęce, następnie w Jaworzu i Darłówku. 1986–2005 na emigracji w Chicago (USA); 23.01.–13.10.2009 minister sprawiedliwości i prokurator generalny. Rozpracowywany w ramach spraw SOO krypt. „X-10”; SOO/KE krypt. „Stażysta”; SOR krypt. Omega.

janusz krzyzewskiJanusz Krzyżewski ur. 19.04.1938 r. w Krzemieńcu. Prawnik i doktor nauk ekonomicznych. W okresie PRL działacz opozycji demokratycznej – –prześladowany za przekonania. Należał do Ligi Narodowo-Demokratycznej. W 1961 r. w procesie jej działaczy skazany na 10 m-cy pozbawienia wolności. W latach 1963–1966 pracownik Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych. Od 1976 r. spe­cjalista prawa bankowego i finansowego. Doradca MKR w okresie strajków we wrześniu 1980 r. w Hucie Katowice. Od jesieni 1980 r. doradca i współorganizator śląsko-dąbrowskiego regionu „Soli­dar­ności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracował z nie­jaw­nymi strukturami NSZZ „S”. Od 1990 r. w Biurze Legislacyjnym Kan­celarii Senatu.W1992 r. wiceminister przekształceń własno­ściowych i członek Komisji Papierów Wartościowych. Uczestnik międzynarodo­wych kon­wencji doty­czących prawa bankowego w ramach ONZ (1993–1995). Wykładowca prawa banko­wego oraz instru­mentów finansowych na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW. Od 1998 r. czło­nek Rady Poli­tyki Pie­niężnej. Zmarł 4.07.2003 r. w Bułgarii.

Stefan Kurowski ur. 11.03.1923 r. w Wilnie. Prawnik, ekonomista. 1949–1953 r. w Państwowej Ko­misji Planowania Gospodarczego. 1955–1973 w Zakładzie Nauk Ekono­micznych PAN, 1973–1993 r. w Instytucie Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN. W 1957 r. współinicjator, członek ko­mitetu redak­cyjnego pisma „Za i Przeciw”. 1977–1980 publicysta w niezależnych pismach: „Droga”, „Opinia” i „Głos”. 1.09.1979 r. sygnatariusz (pod ps. „Krzysztof Ostaniec”) deklaracji założycielskiej KPN. W sierpniu 1980 r. na strajku w Stoczni Gdańskiej, następnie od 30.08.1980 r. doradca MKS i MKR w Hucie Katowice; doradca ekonomiczny KKP, następnie KK; 13.12.1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia Warszawie-Bia­łołęce i Jaworzu, 1982–1998 wykładowca KUL, w 1992 r. do­radca pre­miera RP Jana Olszewskiego. 1993–2002 wykładowca w Wyższej Szkole Handlu i Prawa i Wyż­szej Szkoły Handlu i Finansów Międzynarodowych. Rozpracowywany przez Wydz. III KS MO w ramach SOR krypt. „Terier”; 27.04.1978–20.09.1989 w ramach KE/SOR/KE krypt. „Kogut”. Zmarł 24.08.2011 r. w Warszawie.

Jan Edward Łopuszański ur. 10.06.1955 r. w Gdańsku – polski polityk, prawnik, nauczyciel akade­micki, publicysta. We wrześniu 1980 r. doradca MKR Huty Katowice – współautor statutu związku. Współodpowiedzialny za postępowanie rejestracyjne NSZZ „Solidarność”. W 1981 r. ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji w Uniwersytecie Warszawskim. Dzia­łacz opozycji w czasach PRL. Współzałożyciel Zjednoczenia Chrześcijań­sko-Narodowego, do 1993 r. jej przewodniczący. W Sejmie X kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego, a w 1997 r. z listy Akcji Wyborczej „Solidarność”. W lutym 1999 r. razem z innymi posłami PP zagłosował przeciwko ratyfikacji traktatu północnoatlantyc­kiego. W 2000 r. kandy­dat w wyborach prezydenckich. Zasiadał w Komisji Spraw Zagranicznych i Ko­misji do Spraw Unii Europejskiej. W 2003 r. współtwórca Koła posel­skiego „Porozumienie Polskie”. Przewodniczący Stowarzyszenia na rzecz Europy Ojczyzn. Wykła­dowca międzynarodowych stosun­ków politycznych w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.

jan-olszewskiJan Ferdynand Olszewski ur. 20.08.1930 r. w Warszawie. Prawnik, polityk i publicysta, adwokat. 1943–1945 w Szarych Szeregach. Od 1962 r. adwokat, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL. Obrońca: Melchiora Wańkowicza (1964 r.), Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego (1965 r.), w proce­sie przywódców organizacji Ruch (1971 r.), represjonowanych robotników Ursusa i Rado­mia (1976 r.). 23.12.1976 r. współzałożyciel KOR. W sierpniu 1980 r. w Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej. We wrześniu 1980 r. do­radca MKR w Hucie Katowice – współautor statutu związku. Prowadził postę­powanie rejestracyjne „S” przed sądem. Po 13.12.1981 r. obrońca w procesach działaczy podziemia, m.in. Radia „S” i MRKS; 1984–1985 oskar­życiel posiłkowy w procesie morderców ks. J. Popiełuszki. 1991–1992 r. premier RP. W 1995 r. kandydat na Prezydenta RP. W 12.1995 r. założyciel i przewodni­czący ROP. W 1989–1991 i 2005–2006 z-ca przewodniczącego Trybunału Stanu. Do 27.09.1989 r. rozpracowy­wany przez Wydz. V/IX Dep. III MSW w ramach SOR/KE krypt. „Obrońca”. Zmarł 7.02.2019 r. w Warszawie.

wladyslaw-nowickiWładysław Siła-Nowicki ur. 22.06.1913 r. w Warszawie. Uczestnik wojny obronnej Polski, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL, adwokat. W latach 1939-1945 żoł­nierz Armii Krajowej, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, Służby Zwy­cięstwu Polski, później ZWZ-AK (ps. „Stefan”). W latach 1943–1944 do­wódca drużyny Kedywu AK. Walczył w powstaniu warszawskim. Aresz­towany 16.09.1947 r. w Nysie podczas próby ucieczki na Zachód. Ska­zany na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie. Po amnestii 1.12.1956 r. obrońca w procesach rehabilitacyjnych żołnie­rzy AK i WiN. Współpracownik KOR, doradca prawny Episkopatu Polski i obrońca w procesach kryminalnych oraz politycznych m.in. KOR, KPN. Od sierpnia 1980 r. doradca Międzyzakładowego Komitetu Robotni­czego w Hucie Katowice. W okre­sie stanu wojennego obrońca w procesach członków „S”. W 1992–93 w Zespole do Spraw Re­form Politycznych. 1992–93 Sędzia Trybunału Stanu, współtwórca i pierw­szy prezes Chrześcijańsko-Demo­kratycznego Stronnictwa Pracy. Zmarł 25.02.1994 r. w Warszawie.